လြန္ခဲ့သည့္ အႏွစ္ႏွစ္ ေထာင္ေက်ာ္က ဂရိတ္
ပညာရွိႀကီး အရစၥတိုတယ္ (Aristotle) က `လူသည္ သဘာ၀ အားျဖင့္ သိလိုေသာ ဆႏၵ
ရွိသည္´ ဟု ဆုိဖူးသည္။ လူသည္ အရာရာ၌ သိခ်င္၊ တတ္ခ်င္စိတ္ ရွိေသာသတၱ၀ါ
ျဖစ္သည္။ ထိုစိတ္ေၾကာင့္ လည္း သိလာ တတ္လာသည္။ ထုိသို႔ သိလာ တတ္လာ
ေသာေၾကာင့္ပင္ လူ၏ ေနထုိင္မႈ အေျခအေနသည္ တုိးတက္လာခဲ့ သည္။
သိခ်င္သည့္ အေလ်ာက္ စုံစမ္း ေလ့လာ ေစ့ငု ေသာေၾကာင့္ `အသိ´ ကို ရရွိ လာသည္။ အသိ ရွိလာ ေသာေၾကာင့္ `အတတ္´ကို ရရွိ လာသည္ အသိ၊ အတတ္ တို႔ေၾကာင့္ `ပညာ´ သည္ ေပၚထြန္း လာေလသည္။ ယခု အခါ၌မူ အသိ ကိုလည္း ပညာဟု ေခၚၾကသည္။ `ပညာ ဗဟုသုတ´ ဟု ဆုိၾကသည္။ အတတ္ကိုလည္း ပညာဟု ေခၚၾကသည္။ `အတတ္ပညာ´ဟု ဆိုၾကသည္။
အသိႏွင့္ အတတ္ တုိ႔သည္ ပညာ ေပၚထြန္းရာ၌ အေထာက္ အပံ့ ျပဳသည္ မွန္၏။ သို႔ေသာ္ အသိခ်ည္း ပညာ မဟုတ္ေသး။ အတတ္ ခ်ည္း ပညာမဟုတ္ေသး။ အသိႏွင့္ အတတ္ ေပါင္းစပ္ၿပီး ေနာက္ ထုိ ေပါင္းစပ္ခ်က္ကို အေျချပဳ၍ ေတြးေခၚ ေျမာ္ျမင္ျခင္း၊ ဆင္ျခင္ သုံးသပ္ျခင္း တုိ႔ကို ျပဳၿပီးမွ ရရွိေသာ အဆီ အႏွစ္သည္ သာလွ်င္ `ပညာ´ ျဖစ္၏။ `ပညာ ဟူေသာ္ကား အျပစ္၊ အက်ိဳး ခဲြျခမ္း ႏုိင္ျခင္း ဥာဏ္တည္း´ ဟု ရွင္မဟာ သီလ၀ံသ၏ `ပါရာယန ၀တၱဳ´၌ ဆုိသည္။
`အတတ္ ပညာ´၊ `သိပၸံ ပညာ´၊ `ေဗဒင္ ပညာ´၊ `၀ိဇၨာ ပညာ´ စသည္ျဖင့္ အတတ္ မ်ားစြာကုိ `ပညာ´ တပ္၍ ဆုိေနၾက သည္ကို ကန္႔ကြက္ရန္ မရည္ရြယ္ျငားလည္း၊ အေကာင္း အဆုိး၊ အက်ိဳး အျပစ္ တုိ႔ကို ခဲြျခမ္း စိတ္ျဖာ၍ ေ၀ဖန္ ႏုိင္စြမ္း ရွိေသာ ဥာဏ္ကုိ ဆုိလိုရင္း ျဖစ္သည္ ဟူေသာ အခ်က္ကို အထူး သတိျပဳ ေစလုိေပသည္။
ဥာဏ္ဆုိသည္ မွာလည္း စစ္စစ္ အားျဖင့္ `အသိ´ပင္ ျဖစ္သည္။ အသိ ဆုိသည္ အဆင့္ဆင့္ ရွိသည္။ သာမာန္ အျမင္၊ အေတြ႕ျဖင့္ သိေသာ အသိ၊ ေစ့ေစ့ စပ္စပ္ ျမင္ေတြ႕ေသာ အသိ၊ ထုိးထြင္း၍ ျမင္ေသာ အသိ၊ ဆင္ျခင္ ေ၀ဖန္ ပိုင္းျခား၍ သေဘာ တရားကို သိျမင္ေသာ အသိ စသည္ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ ရွိသည္။ ပညာ ဟူသည္ မွာလည္း အသိပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အသိ၊ အတတ္၊ ပညာ တို႔သည္ ဆက္စပ္ ေန၏။ သို႔ေသာ္ ထုိသုံးမ်ိဳး ေရာစပ္ ရာ၌ တမ်ိဳးမ်ိဳး၏ အင္အားကို လိုက္၍ ပညာအရည္ အခ်င္းကို အကဲခတ္၍ သတ္မွတ္ ရသည္။
လူတုိင္း၌ အသိ ရွိ၏။ ထုိအသိသည္ အေပၚယံ အသိႏွင့္ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိတို႔ ျဖစ္ေလရာ၊ အခ်ိဳ႕ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔၌ အေပၚယံ အသိ၏ အင္အားသာ ရွိၿပီးလွ်င္ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိအင္အား အလြန္ နည္းပါးသည္။ ဥာဏ္နည္းသည္ ဆုိႏုိင္သည္။ အခ်ိဳ႕ ၌မူ အေပၚယံ အသိလည္း ရွိသည္။ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိလည္း ရွိ၏။ မွန္းတမ္း အဆင့္၌ ရွိၾကသည္။ အခ်ဳိ႕မွာကား ထုိးထြင္း၍ သိျမင္ေသာ အသိအင္အား ေကာင္းသျဖင့္ အေပၚယံ အသိကို အေျချပဳ၍ သူတကာ ျမင္ႏုိင္ခဲ့သည့္ အျမင္၊ သိႏုိင္ ခဲ့သည့္ အသိတို႔ကို ရရွိေပသည္။ ဥာဏ္ႀကီးေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ေပတည္း။
လူလူျခင္း အျမင္ အားျဖင့္ တူညီေသာ္လည္း ဥာဏ္အရည္အခ်င္း၌ ကြာျခား သြားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူေတာ္ႏွင့္ လူညံ့ဟူ၍ အမ်ိဳးအစား ကဲြျပားေလသည္။ ဥာဏ္ထက္ျမက္သူသည္ အတတ္ ပညာသင္ယူရာ၌ အျခားသူ တုိ႔ထက္ပုိ၍ ေပါက္ေရာက္ ျဖစ္ ေျမာက္သည္။ `တထြာျပ တလံျမင္သည္´ ဟူေသာ ဆုိရုိးစကားသည္ ထုိပုဂၢိဳလ္တုိ႔ အတြက္ ေပၚေပါက္လာသည္။´
ပင္ကိုဥာဏ္ ထက္ျမက္ျခင္းသည္ ေကာင္းျခင္း လကၡဏာ တစ္ခု ျဖစ္ေပ၏။ သို႔ေသာ္ ဥာဏ္ဟူသည္ ဓားႏွင့္ တူသည္။ ေသြးႏုိင္မွ ထက္သည္။ ပစ္ထားလွ်င္ သံေခ်းတက္၍ တုံးေခ်မည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဥာဏ္၏ ေနာက္တြင္ ၀ီရိယ ပါရသည္။ ၀ီရိယ ဟူသည္ `အားထုတ္မႈ´ ျဖစ္သည္။ လူတုိင္း၌ စြမ္းအား ရွိ၏။ ထုိစြမ္းအားကို ထုတ္၍ သုံးသူသည္ အားေကာင္းမည္။ အားႀကီး လာမည္။ ထုတ္၍ မသုံးဘဲ ထားလွ်င္ အလဟႆ ျဖစ္မည္။ အားထုတ္မႈသည္ အေရး အႀကီးဆုံး ျဖစ္၏။ အၿမဲတမ္း အားထုတ္၍ ႀကိဳးပမ္း ေနျခင္းကို `လုံ႔လျပဳသည္´ဟု ဆုိၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `လုံ႔လ၊ ၀ီရိယ´ဟူ၍ ပူးတဲြ ေ၀ါဟာရ ျဖစ္လာသည္။ ဥာဏ္၌ ၀ီရိယ မပါလွ်င္ ထက္ျမက္ျခင္းသည္ တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့ပါး သြားေခ်မည္။ တျဖည္းျဖည္း တုံးဖုိ႔သာ ရွိေတာ့သည္။
ပညာသင္ၾကားေရး (တနည္းဆုိေသာ္) `ပညာေရး´ကို အဂၤလိပ္လုိ Education ဟု ေခၚဆုိသည္ကို အမ်ားသိၾကသည္။ ထုိေ၀ါ ဟာရသည္ Educere ဟူေသာ လက္တင္ဘာသာ ေ၀ါဟာရမွ ဆင္းသက္လာသည္။ အဓိပၸါယ္ရင္းမွာ `ဦးေဆာင္၍ ေခၚယူသည္။ ဆဲြထုတ္သည္´ ဟူ၏။ ဆုိလုိသည္မွာ တစ္ဦးက အျခားတစ္ဦးကို ျဖစ္ေစ၊ အမ်ားကိုျဖစ္ေစ လုိအပ္သည့္ ပန္းတုိင္သို႔ ေရာက္ေလေအာင္ ဦးေဆာင္၍ ေခၚျခင္း၊ တစ္ဦးေသာ ပုဂၢိဳလ္ (သုိ႔) တစ္ခုေသာ ပစၥည္းက ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦး၏ နစ္ျမဳပ္လွ်က္ ရွိေသာ စြမ္းရည္တုိ႔ကုိ ဆဲြထုတ္ ေပးျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသည္။
`ပညာေရးသည္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ အားလုံး၌ ရွိေသာ စြမ္းရည္ တို႔ကို ညီညီ ညြတ္ညြတ္ တုိးတက္ ေစေရးပင္ ျဖစ္သည္။ ပညာေရးသည္ ကေလးငယ္ မ်ားကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္သည့္ အခန္းမွ ေက်ာင္းခန္းသို႔ ဆက္၍ ေရာက္ရွိ သြားသည္။ ေနာက္ေက်ာင္းငယ္၊ ေက်ာင္းႀကီးတုိ႔၌ သင္ယူ ၿပီးေသာ္လည္း ပညာ သင္ယူမႈသည္ မၿပီးဆုံးေပ။ တစ္သက္လုံး ဆက္လက္ သင္ယူ ေနရ၏။ ၿဗိတိသွ် သမုိင္း ပညာရွင္ႀကီး အက္ဒြပ္ဂစ္ဗန္း (Edward Gibbon, 1737 – 94) က လူတုိင္း၌ ပညာသင္ယူမႈသည္ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ပထမသည္။ သူတပါးက မိမိအား သင္ၾကားေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကမူ မိမိကိုယ္တုိင္ မိမိက သင္ၾကားေပးျခင္း ျဖစ္၏ဟု ဆုိသည္´ ဟူ၍ ဂၽြန္လႊတ္ဘတ္ (John Lubbok) က သူ၏ `ဘ၀ကို အသုံးျပဳျခင္း´ (The Use of Life) စာအုပ္၌ ဆုိသည္။
သူတစ္ပါးထံမွ သင္ယူူျခင္း လုပ္ငန္းကို လူတုိင္း ငယ္စဥ္ကတည္းက ျပဳလုပ္သည္။ ေက်ာင္း၌ အတတ္ ပညာတုိ႔ကို သိကၽြမ္း နားလည္ေအာင္ သင္ယူရသည္။ ေက်ာင္းမေနဦးေတာ့၊ လုပ္ငန္းခြင္ တစ္ခုခုမွာ လုပ္ငန္း တတ္ကၽြမ္းသူ ဆရာထံမွ လုပ္ပုံ လုပ္နည္းတုိ႔ကို သင္ယူရသည္။ ထုိသုိ႔ သင္ယူခုိက္မွာပင္ မိမိကုိယ္ကို မိမိ ပညာသင္ေပး၍ သင္ယူရသည္။ ဒုတိယ လုပ္ငန္းကိုမူ လူတုိင္း မလုပ္ၾကေခ်။ ပင္ကိုဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ေအာင္၊ တတ္ကၽြမ္းေအာင္ လုပ္ယူ ရေသာေၾကာင့္ လူတုိင္းက မျပဳလုပ္ လိုေခ်။ အခ်ိဳ႕ကသာ ျပဳလုပ္ ၾကသည္။
ဤေနရာ၌ပင္ လူႏွစ္မ်ိဳး ခဲြျခား ထြက္ေပၚလာသည္။ သူတစ္ပါး သင္ေပးသမွ်ႏွင့္ ကိစၥ ၿပီးေနသူတို႔သည္ အမ်ားစု ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔သည္ ရြက္ၾကမ္း ေရက်ိဳ သာမာန္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ျဖစ္သည္။ မိမိကုိယ္ကို မိမိ တသက္လုံး ပညာသင္ေပးၿပီး ပညာ သင္ယူေနသူတုိ႔သည္ ထုိသူမ်ားထက္ ပုိ၍ ထက္ျမက္ေသာ ဥာဏ္ရွိသည္။ က်ယ္ျပန္႔ေသာ အျမင္ ရွိသည္။ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္အား ပုိ၌ ရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ထုိသူတုိ႔သည္ အမ်ား၏ ေရွ႕မွာေန၍ အမ်ားကို ဦးေဆာင္ ၾကရသည္။
ဂစ္ဗန္း ဆုိလုိေသာ ပညာေရးသည္ `ဘက္စုံ ပညာေရး´ ျဖစ္သည္။ လူ၏ စြမ္းရည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ညီညြတ္စြာ တုိးတက္ ေစေရးဟု ဆုိထားသည္။ လူ၌ စြမ္းရည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိ၏။ ထုိစြမ္းရည္တုိ႔ကို အခ်ိဳးအစား ညီညီ၊ ဟန္ခ်က္ ညီညီ တုိးတက္လာရန္ ႀကိးပမ္းေရး သည္ ပညာေရးပင္ ျဖစ္၏။ ဘက္စုံ ပညာေရး၌ ဗဟုသုတသည္ အေရးပါလွ၏။ ဗဟုသုတသည္ မ်ားစြာေသာ အၾကားအျမင္၊ အေတြ႕အႀကဳံတုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္။ စာေတြ႕၊ ကိုယ္ေတြ႕ ႏွစ္မ်ိဳးလုံးကို ဆုိလုိသည္။ ထုိထုိေသာ အၾကားအျမင္၊ အေတြ႕အႀကဳံ တုိ႔ကို စာေတြ႕ကိုယ္ေတြ႕ တို႔မွ တသက္ပတ္လုံး ဆည္းပူးပါမွ ပင္ကိုဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ တတ္ေသာ ပညာအစစ္ကို ရရွိနုိင္ ေပမည္။ ကိစၥ တခုခု၊ ျပႆနာ တရပ္ရပ္၌ ပါရွိေသာ အေၾကာင္းအရာ၊ အခ်က္ အလက္တုိ႔ကို ရွာေဖြ ထုတ္ေဖာ္ၿပီးလွ်င္ ဆင္ျခင္၍ မွန္ကန္ သင့္ျမတ္ေသာ ေကာက္ခ်က္၊ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ တုိ႔ကို ခ်မွတ္ၿပီးေနာက္ လုိအပ္သလုိ ေဆာင္ရြက္ရန္၊ က်ယ္ျပန္႔ ေသာအျမင္ ရွိဖို႔လိုသည္။ ထုိအျမင္ ရရွိေရး၌ ဗဟုသုတသည္ အလြန္ပင္ အေရးပါလွ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ စာေတြ႕ ကိုယ္ေတြ႕ ဟူေသာ အေတြ႕အႀကဳံ ႏွစ္မ်ိဳးကို တသက္ပတ္လုံး ဆည္းပူး ၿပီးလွ်င္ သင္ယူ ေနရေပသည္။
စာေတြ႕ ကိုယ္ေတြ႕တုိ႔ကို ရွာေဖြၿပီးလွ်င္ မိမိ၏ ပင္ကို ဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းမွသာ အေတြ႕ အႀကဳံတုိ႔၏ အႏွစ္ သာရကို ရႏိုင္ေပမည္။ ေတြ႕ကာ ႀကဳံကာမွ်ျဖင့္ ပညာ မရႏုိင္ေပ။ ဤကိစၥ၌ ဥာဏ္ပညာသင္ အလြန္ပင္ လုိအပ္၏။ ဆုိၾက ပါစို႔၊ အေတြ႕အႀကဳံ တခုကို လူႏွစ္ေယာက္ ႀကဳံေတြ႕ ၾကရ၏။ ထုိအေတြ႕ အႀကဳံမွ ရေသာ ပညာရလာဒ္ခ်င္း တူမည္ မဟုတ္။ ကိုယ္ပုိင္ဥာဏ္၏ အစြမ္းေပၚ၌ မူတည္၍ ရယူရေသာ ပညာျဖစ္သျဖင့္ မတူႏုိင္ေပ။ အသိခ်င္း တူ၏။ ပညာခ်င္း မတူေပ။ အရည္ အေသြးခ်င္း ကြာေနတတ္သည္။
`အေမ မွာတဲ့အတုိင္း၊ ဆရာသင္ ေပးတဲ့အတုိင္း´ သာ လုပ္တတ္သူႏွင့္၊ အရိပ္ျပ အေကာင္ထင္ေသာ ဥာဏ္ႏွင့္ လမ္းစ ေဖာ္ေပး လုိက္ရုံျဖင့္ လမ္းမွန္ ေလွ်ာက္၍ ခရီးေရာက္သူ တုိ႔သည္၊ ပထမ အေျခအေန၌ အဆင့္တူ ေသာ္လည္း တဦးက ေရွ႕သို႔ တုိးတက္ သြားသည္။ က်န္တစ္ဦးက က်န္ခဲ့ေလသည္။
အတတ္ ပညာတုိ႔သည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိၾက၏။ လူ႔ေလာက၌ ေရတြက္၍ မကုန္ ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ မ်ားျပားလွ၏။ အားလုံးကို သင္ၾကား တတ္ေျမာက္ ႏုိင္မည္ဆုိလွ်င္ ဆုိသူ ရူးရာၾကမည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိဳ႕ အတတ္ပညာကို ေကာင္းစြာ တတ္ေျမာက္ေအာင္ သင္ယူ ထားၿပီးလွ်င္ အျခား အတတ္ပညာ အခ်ိဳ႕ကို ေခါက္မိရုံမွ် သိထားလွ်င္ ေကာင္းေပမည္။ စာမ်ိဳးစုံ ဖတ္ဖုိ႔ လိုမည္။ တတ္ကၽြမ္းသူတုိ႔၏ ေျပာၾကားခ်က္တို႔ကို ၾကားနာဖုိ႔လည္း လုိသည္။ အခါအခြင့္ ႀကဳံတုိင္း စာၾကည့္တုိက္မွ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ား ငွားယူ ဖတ္ရႈသင့္သည္။ ငွားယူ သြားခြင့္ မရွိသည့္ စာအုပ္စာတမ္း တုိ႔ကို အခ်ိန္ရတုိင္း စာၾကည့္တုိက္မွာပင္ ဖတ္ရႈ မွတ္သား ရေပမည္။ ႏွီးေႏွာ ဖလွယ္ပဲြမ်ား၊ စာတမ္း ဖတ္ပဲြမ်ား သို႔လည္း အခြင့္ႀကဳံတုိင္း တက္ေရာက္ သင့္ေပသည္။
`ကၽြႏု္ပ္၏ အေတြ႕အႀကဳံ အရဆုိရပါမူ ေက်ာင္းသင္ ပညာေရးသည္ သာမာန္မွ်သာ ျဖစ္သည္။ ပို၍ အေရးပါသည္မွာ တသက္ ပတ္လုံး မိမိကုိယ္ကုိ မိမိ သင္ေပးျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေရာက္ဖုိ႔ ခက္ခဲေသာ၊ ေ၀းလံေသာ၊ လူ႔တန္ဖုိး အစစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ေသာ ပန္းတုိင္သုိ႔ အေရာက္သြားရန္ အားသြန္ ႀကိဳးပမ္းျခင္းသည္ အထူးလုိအပ္၏။ ပညာတစ္ရပ္ရပ္၌ အထူး ေလ့လာ သင္ၾကားျခင္း သည္ ေကာင္းပါ၏။ သို႔ေသာ္ ႀကီးက်ယ္ ခက္ခဲေသာ လုပ္ငန္းမ်ား အတြက္ လုိအပ္ေနသည္မွာ ပညာရပ္ တစ္ခု၌ တစ္ဖက္ ကမ္းခတ္ တတ္ေျမာက္ေသာ ပညာရွင္မ်ိဳး မဟုတ္။ သမုိင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာရိတၱ စသည့္ ပညာတုိ႔ အက်ဳံး၀င္ေသာ ပညာကို တတ္ကၽြမ္းေသာ၊ ေထာင့္ခ်ိဳး ညီေသာ၊ လူပီသေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္´ ဟု အေမရိကန္ စာေရး ဆရာႀကီး ဂ်ိန္းစ္ေအ မစ္ခ်နား (James A. Michener) က ဆုိသည္။ (`ေထာင့္ခ်ိဳးညီေသာ၊ လူပီသေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔´ ဟူ၍ ျမန္မာ ျပန္လုိက္ေသာ အဂၤလိပ္ မူရင္းသည္ Well-rounded human beings ျဖစ္သည္။´) Human ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကို အထူးျပဳသည့္ အေနျဖင့္ စာလုံးေစာင္းမ်ားျဖင့္ ေရးထားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူပီသေသာဟု ျပန္ဆုိ လုိက္ရပါသည္။
`ပညာဆုိသည္ အုိသည္မရွိ´ ဟူေသာ ဆုိရုိးအတုိင္း တသက္တာ ပညာသင္ယူမႈ ျပဳေနရမည္ ျဖစ္ရာ မိမိထက္ တတ္ကၽြမ္းသူ ဆုိလွ်င္ သားအရြယ္၊ ေျမးအရြယ္ပင္ ျဖစ္ေစကာမူ မိမိက ဆရာတင္၍ သင္ယူရ ေပမည္။ မိမိကိုယ္ မိမိ သိလွ၊ တတ္လွၿပီ အထင္ ႀကီးသူသည္ ပညာ တံခါးကို ပိတ္ထားသူ ျဖစ္သည္။ သူ႔အျမင္သည္ တစ္ေန႔ တျခား က်ဥ္းမည္။ မႈန္ေ၀ လာမည္။ မိမိ၏ ဦးေႏွာက္သည္ တျဖည္းျဖည္း ေျခာက္လာမည္။ ႏွလုံးသားသည္ တစ္ေန႔ တျခား က်ဳံ႕လာမည္။ ေနာက္ဆုံး၌ မည္သူမွ မကပ္၀ံ့၊ မကပ္ခ်င္သည့္ ပညာရွိ စာေျခာက္ရုပ္ႀကီး ျဖစ္သြား ေလေတာ့မည္။
သိခ်င္သည့္ အေလ်ာက္ စုံစမ္း ေလ့လာ ေစ့ငု ေသာေၾကာင့္ `အသိ´ ကို ရရွိ လာသည္။ အသိ ရွိလာ ေသာေၾကာင့္ `အတတ္´ကို ရရွိ လာသည္ အသိ၊ အတတ္ တို႔ေၾကာင့္ `ပညာ´ သည္ ေပၚထြန္း လာေလသည္။ ယခု အခါ၌မူ အသိ ကိုလည္း ပညာဟု ေခၚၾကသည္။ `ပညာ ဗဟုသုတ´ ဟု ဆုိၾကသည္။ အတတ္ကိုလည္း ပညာဟု ေခၚၾကသည္။ `အတတ္ပညာ´ဟု ဆိုၾကသည္။
အသိႏွင့္ အတတ္ တုိ႔သည္ ပညာ ေပၚထြန္းရာ၌ အေထာက္ အပံ့ ျပဳသည္ မွန္၏။ သို႔ေသာ္ အသိခ်ည္း ပညာ မဟုတ္ေသး။ အတတ္ ခ်ည္း ပညာမဟုတ္ေသး။ အသိႏွင့္ အတတ္ ေပါင္းစပ္ၿပီး ေနာက္ ထုိ ေပါင္းစပ္ခ်က္ကို အေျချပဳ၍ ေတြးေခၚ ေျမာ္ျမင္ျခင္း၊ ဆင္ျခင္ သုံးသပ္ျခင္း တုိ႔ကို ျပဳၿပီးမွ ရရွိေသာ အဆီ အႏွစ္သည္ သာလွ်င္ `ပညာ´ ျဖစ္၏။ `ပညာ ဟူေသာ္ကား အျပစ္၊ အက်ိဳး ခဲြျခမ္း ႏုိင္ျခင္း ဥာဏ္တည္း´ ဟု ရွင္မဟာ သီလ၀ံသ၏ `ပါရာယန ၀တၱဳ´၌ ဆုိသည္။
`အတတ္ ပညာ´၊ `သိပၸံ ပညာ´၊ `ေဗဒင္ ပညာ´၊ `၀ိဇၨာ ပညာ´ စသည္ျဖင့္ အတတ္ မ်ားစြာကုိ `ပညာ´ တပ္၍ ဆုိေနၾက သည္ကို ကန္႔ကြက္ရန္ မရည္ရြယ္ျငားလည္း၊ အေကာင္း အဆုိး၊ အက်ိဳး အျပစ္ တုိ႔ကို ခဲြျခမ္း စိတ္ျဖာ၍ ေ၀ဖန္ ႏုိင္စြမ္း ရွိေသာ ဥာဏ္ကုိ ဆုိလိုရင္း ျဖစ္သည္ ဟူေသာ အခ်က္ကို အထူး သတိျပဳ ေစလုိေပသည္။
ဥာဏ္ဆုိသည္ မွာလည္း စစ္စစ္ အားျဖင့္ `အသိ´ပင္ ျဖစ္သည္။ အသိ ဆုိသည္ အဆင့္ဆင့္ ရွိသည္။ သာမာန္ အျမင္၊ အေတြ႕ျဖင့္ သိေသာ အသိ၊ ေစ့ေစ့ စပ္စပ္ ျမင္ေတြ႕ေသာ အသိ၊ ထုိးထြင္း၍ ျမင္ေသာ အသိ၊ ဆင္ျခင္ ေ၀ဖန္ ပိုင္းျခား၍ သေဘာ တရားကို သိျမင္ေသာ အသိ စသည္ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ ရွိသည္။ ပညာ ဟူသည္ မွာလည္း အသိပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အသိ၊ အတတ္၊ ပညာ တို႔သည္ ဆက္စပ္ ေန၏။ သို႔ေသာ္ ထုိသုံးမ်ိဳး ေရာစပ္ ရာ၌ တမ်ိဳးမ်ိဳး၏ အင္အားကို လိုက္၍ ပညာအရည္ အခ်င္းကို အကဲခတ္၍ သတ္မွတ္ ရသည္။
လူတုိင္း၌ အသိ ရွိ၏။ ထုိအသိသည္ အေပၚယံ အသိႏွင့္ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိတို႔ ျဖစ္ေလရာ၊ အခ်ိဳ႕ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔၌ အေပၚယံ အသိ၏ အင္အားသာ ရွိၿပီးလွ်င္ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိအင္အား အလြန္ နည္းပါးသည္။ ဥာဏ္နည္းသည္ ဆုိႏုိင္သည္။ အခ်ိဳ႕ ၌မူ အေပၚယံ အသိလည္း ရွိသည္။ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိလည္း ရွိ၏။ မွန္းတမ္း အဆင့္၌ ရွိၾကသည္။ အခ်ဳိ႕မွာကား ထုိးထြင္း၍ သိျမင္ေသာ အသိအင္အား ေကာင္းသျဖင့္ အေပၚယံ အသိကို အေျချပဳ၍ သူတကာ ျမင္ႏုိင္ခဲ့သည့္ အျမင္၊ သိႏုိင္ ခဲ့သည့္ အသိတို႔ကို ရရွိေပသည္။ ဥာဏ္ႀကီးေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ေပတည္း။
လူလူျခင္း အျမင္ အားျဖင့္ တူညီေသာ္လည္း ဥာဏ္အရည္အခ်င္း၌ ကြာျခား သြားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူေတာ္ႏွင့္ လူညံ့ဟူ၍ အမ်ိဳးအစား ကဲြျပားေလသည္။ ဥာဏ္ထက္ျမက္သူသည္ အတတ္ ပညာသင္ယူရာ၌ အျခားသူ တုိ႔ထက္ပုိ၍ ေပါက္ေရာက္ ျဖစ္ ေျမာက္သည္။ `တထြာျပ တလံျမင္သည္´ ဟူေသာ ဆုိရုိးစကားသည္ ထုိပုဂၢိဳလ္တုိ႔ အတြက္ ေပၚေပါက္လာသည္။´
ပင္ကိုဥာဏ္ ထက္ျမက္ျခင္းသည္ ေကာင္းျခင္း လကၡဏာ တစ္ခု ျဖစ္ေပ၏။ သို႔ေသာ္ ဥာဏ္ဟူသည္ ဓားႏွင့္ တူသည္။ ေသြးႏုိင္မွ ထက္သည္။ ပစ္ထားလွ်င္ သံေခ်းတက္၍ တုံးေခ်မည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဥာဏ္၏ ေနာက္တြင္ ၀ီရိယ ပါရသည္။ ၀ီရိယ ဟူသည္ `အားထုတ္မႈ´ ျဖစ္သည္။ လူတုိင္း၌ စြမ္းအား ရွိ၏။ ထုိစြမ္းအားကို ထုတ္၍ သုံးသူသည္ အားေကာင္းမည္။ အားႀကီး လာမည္။ ထုတ္၍ မသုံးဘဲ ထားလွ်င္ အလဟႆ ျဖစ္မည္။ အားထုတ္မႈသည္ အေရး အႀကီးဆုံး ျဖစ္၏။ အၿမဲတမ္း အားထုတ္၍ ႀကိဳးပမ္း ေနျခင္းကို `လုံ႔လျပဳသည္´ဟု ဆုိၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `လုံ႔လ၊ ၀ီရိယ´ဟူ၍ ပူးတဲြ ေ၀ါဟာရ ျဖစ္လာသည္။ ဥာဏ္၌ ၀ီရိယ မပါလွ်င္ ထက္ျမက္ျခင္းသည္ တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့ပါး သြားေခ်မည္။ တျဖည္းျဖည္း တုံးဖုိ႔သာ ရွိေတာ့သည္။
ပညာသင္ၾကားေရး (တနည္းဆုိေသာ္) `ပညာေရး´ကို အဂၤလိပ္လုိ Education ဟု ေခၚဆုိသည္ကို အမ်ားသိၾကသည္။ ထုိေ၀ါ ဟာရသည္ Educere ဟူေသာ လက္တင္ဘာသာ ေ၀ါဟာရမွ ဆင္းသက္လာသည္။ အဓိပၸါယ္ရင္းမွာ `ဦးေဆာင္၍ ေခၚယူသည္။ ဆဲြထုတ္သည္´ ဟူ၏။ ဆုိလုိသည္မွာ တစ္ဦးက အျခားတစ္ဦးကို ျဖစ္ေစ၊ အမ်ားကိုျဖစ္ေစ လုိအပ္သည့္ ပန္းတုိင္သို႔ ေရာက္ေလေအာင္ ဦးေဆာင္၍ ေခၚျခင္း၊ တစ္ဦးေသာ ပုဂၢိဳလ္ (သုိ႔) တစ္ခုေသာ ပစၥည္းက ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦး၏ နစ္ျမဳပ္လွ်က္ ရွိေသာ စြမ္းရည္တုိ႔ကုိ ဆဲြထုတ္ ေပးျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသည္။
`ပညာေရးသည္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ အားလုံး၌ ရွိေသာ စြမ္းရည္ တို႔ကို ညီညီ ညြတ္ညြတ္ တုိးတက္ ေစေရးပင္ ျဖစ္သည္။ ပညာေရးသည္ ကေလးငယ္ မ်ားကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္သည့္ အခန္းမွ ေက်ာင္းခန္းသို႔ ဆက္၍ ေရာက္ရွိ သြားသည္။ ေနာက္ေက်ာင္းငယ္၊ ေက်ာင္းႀကီးတုိ႔၌ သင္ယူ ၿပီးေသာ္လည္း ပညာ သင္ယူမႈသည္ မၿပီးဆုံးေပ။ တစ္သက္လုံး ဆက္လက္ သင္ယူ ေနရ၏။ ၿဗိတိသွ် သမုိင္း ပညာရွင္ႀကီး အက္ဒြပ္ဂစ္ဗန္း (Edward Gibbon, 1737 – 94) က လူတုိင္း၌ ပညာသင္ယူမႈသည္ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ပထမသည္။ သူတပါးက မိမိအား သင္ၾကားေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကမူ မိမိကိုယ္တုိင္ မိမိက သင္ၾကားေပးျခင္း ျဖစ္၏ဟု ဆုိသည္´ ဟူ၍ ဂၽြန္လႊတ္ဘတ္ (John Lubbok) က သူ၏ `ဘ၀ကို အသုံးျပဳျခင္း´ (The Use of Life) စာအုပ္၌ ဆုိသည္။
သူတစ္ပါးထံမွ သင္ယူူျခင္း လုပ္ငန္းကို လူတုိင္း ငယ္စဥ္ကတည္းက ျပဳလုပ္သည္။ ေက်ာင္း၌ အတတ္ ပညာတုိ႔ကို သိကၽြမ္း နားလည္ေအာင္ သင္ယူရသည္။ ေက်ာင္းမေနဦးေတာ့၊ လုပ္ငန္းခြင္ တစ္ခုခုမွာ လုပ္ငန္း တတ္ကၽြမ္းသူ ဆရာထံမွ လုပ္ပုံ လုပ္နည္းတုိ႔ကို သင္ယူရသည္။ ထုိသုိ႔ သင္ယူခုိက္မွာပင္ မိမိကုိယ္ကို မိမိ ပညာသင္ေပး၍ သင္ယူရသည္။ ဒုတိယ လုပ္ငန္းကိုမူ လူတုိင္း မလုပ္ၾကေခ်။ ပင္ကိုဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ေအာင္၊ တတ္ကၽြမ္းေအာင္ လုပ္ယူ ရေသာေၾကာင့္ လူတုိင္းက မျပဳလုပ္ လိုေခ်။ အခ်ိဳ႕ကသာ ျပဳလုပ္ ၾကသည္။
ဤေနရာ၌ပင္ လူႏွစ္မ်ိဳး ခဲြျခား ထြက္ေပၚလာသည္။ သူတစ္ပါး သင္ေပးသမွ်ႏွင့္ ကိစၥ ၿပီးေနသူတို႔သည္ အမ်ားစု ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔သည္ ရြက္ၾကမ္း ေရက်ိဳ သာမာန္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ျဖစ္သည္။ မိမိကုိယ္ကို မိမိ တသက္လုံး ပညာသင္ေပးၿပီး ပညာ သင္ယူေနသူတုိ႔သည္ ထုိသူမ်ားထက္ ပုိ၍ ထက္ျမက္ေသာ ဥာဏ္ရွိသည္။ က်ယ္ျပန္႔ေသာ အျမင္ ရွိသည္။ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္အား ပုိ၌ ရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ထုိသူတုိ႔သည္ အမ်ား၏ ေရွ႕မွာေန၍ အမ်ားကို ဦးေဆာင္ ၾကရသည္။
ဂစ္ဗန္း ဆုိလုိေသာ ပညာေရးသည္ `ဘက္စုံ ပညာေရး´ ျဖစ္သည္။ လူ၏ စြမ္းရည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ညီညြတ္စြာ တုိးတက္ ေစေရးဟု ဆုိထားသည္။ လူ၌ စြမ္းရည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိ၏။ ထုိစြမ္းရည္တုိ႔ကို အခ်ိဳးအစား ညီညီ၊ ဟန္ခ်က္ ညီညီ တုိးတက္လာရန္ ႀကိးပမ္းေရး သည္ ပညာေရးပင္ ျဖစ္၏။ ဘက္စုံ ပညာေရး၌ ဗဟုသုတသည္ အေရးပါလွ၏။ ဗဟုသုတသည္ မ်ားစြာေသာ အၾကားအျမင္၊ အေတြ႕အႀကဳံတုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္။ စာေတြ႕၊ ကိုယ္ေတြ႕ ႏွစ္မ်ိဳးလုံးကို ဆုိလုိသည္။ ထုိထုိေသာ အၾကားအျမင္၊ အေတြ႕အႀကဳံ တုိ႔ကို စာေတြ႕ကိုယ္ေတြ႕ တို႔မွ တသက္ပတ္လုံး ဆည္းပူးပါမွ ပင္ကိုဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ တတ္ေသာ ပညာအစစ္ကို ရရွိနုိင္ ေပမည္။ ကိစၥ တခုခု၊ ျပႆနာ တရပ္ရပ္၌ ပါရွိေသာ အေၾကာင္းအရာ၊ အခ်က္ အလက္တုိ႔ကို ရွာေဖြ ထုတ္ေဖာ္ၿပီးလွ်င္ ဆင္ျခင္၍ မွန္ကန္ သင့္ျမတ္ေသာ ေကာက္ခ်က္၊ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ တုိ႔ကို ခ်မွတ္ၿပီးေနာက္ လုိအပ္သလုိ ေဆာင္ရြက္ရန္၊ က်ယ္ျပန္႔ ေသာအျမင္ ရွိဖို႔လိုသည္။ ထုိအျမင္ ရရွိေရး၌ ဗဟုသုတသည္ အလြန္ပင္ အေရးပါလွ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ စာေတြ႕ ကိုယ္ေတြ႕ ဟူေသာ အေတြ႕အႀကဳံ ႏွစ္မ်ိဳးကို တသက္ပတ္လုံး ဆည္းပူး ၿပီးလွ်င္ သင္ယူ ေနရေပသည္။
စာေတြ႕ ကိုယ္ေတြ႕တုိ႔ကို ရွာေဖြၿပီးလွ်င္ မိမိ၏ ပင္ကို ဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းမွသာ အေတြ႕ အႀကဳံတုိ႔၏ အႏွစ္ သာရကို ရႏိုင္ေပမည္။ ေတြ႕ကာ ႀကဳံကာမွ်ျဖင့္ ပညာ မရႏုိင္ေပ။ ဤကိစၥ၌ ဥာဏ္ပညာသင္ အလြန္ပင္ လုိအပ္၏။ ဆုိၾက ပါစို႔၊ အေတြ႕အႀကဳံ တခုကို လူႏွစ္ေယာက္ ႀကဳံေတြ႕ ၾကရ၏။ ထုိအေတြ႕ အႀကဳံမွ ရေသာ ပညာရလာဒ္ခ်င္း တူမည္ မဟုတ္။ ကိုယ္ပုိင္ဥာဏ္၏ အစြမ္းေပၚ၌ မူတည္၍ ရယူရေသာ ပညာျဖစ္သျဖင့္ မတူႏုိင္ေပ။ အသိခ်င္း တူ၏။ ပညာခ်င္း မတူေပ။ အရည္ အေသြးခ်င္း ကြာေနတတ္သည္။
`အေမ မွာတဲ့အတုိင္း၊ ဆရာသင္ ေပးတဲ့အတုိင္း´ သာ လုပ္တတ္သူႏွင့္၊ အရိပ္ျပ အေကာင္ထင္ေသာ ဥာဏ္ႏွင့္ လမ္းစ ေဖာ္ေပး လုိက္ရုံျဖင့္ လမ္းမွန္ ေလွ်ာက္၍ ခရီးေရာက္သူ တုိ႔သည္၊ ပထမ အေျခအေန၌ အဆင့္တူ ေသာ္လည္း တဦးက ေရွ႕သို႔ တုိးတက္ သြားသည္။ က်န္တစ္ဦးက က်န္ခဲ့ေလသည္။
အတတ္ ပညာတုိ႔သည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိၾက၏။ လူ႔ေလာက၌ ေရတြက္၍ မကုန္ ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ မ်ားျပားလွ၏။ အားလုံးကို သင္ၾကား တတ္ေျမာက္ ႏုိင္မည္ဆုိလွ်င္ ဆုိသူ ရူးရာၾကမည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိဳ႕ အတတ္ပညာကို ေကာင္းစြာ တတ္ေျမာက္ေအာင္ သင္ယူ ထားၿပီးလွ်င္ အျခား အတတ္ပညာ အခ်ိဳ႕ကို ေခါက္မိရုံမွ် သိထားလွ်င္ ေကာင္းေပမည္။ စာမ်ိဳးစုံ ဖတ္ဖုိ႔ လိုမည္။ တတ္ကၽြမ္းသူတုိ႔၏ ေျပာၾကားခ်က္တို႔ကို ၾကားနာဖုိ႔လည္း လုိသည္။ အခါအခြင့္ ႀကဳံတုိင္း စာၾကည့္တုိက္မွ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ား ငွားယူ ဖတ္ရႈသင့္သည္။ ငွားယူ သြားခြင့္ မရွိသည့္ စာအုပ္စာတမ္း တုိ႔ကို အခ်ိန္ရတုိင္း စာၾကည့္တုိက္မွာပင္ ဖတ္ရႈ မွတ္သား ရေပမည္။ ႏွီးေႏွာ ဖလွယ္ပဲြမ်ား၊ စာတမ္း ဖတ္ပဲြမ်ား သို႔လည္း အခြင့္ႀကဳံတုိင္း တက္ေရာက္ သင့္ေပသည္။
`ကၽြႏု္ပ္၏ အေတြ႕အႀကဳံ အရဆုိရပါမူ ေက်ာင္းသင္ ပညာေရးသည္ သာမာန္မွ်သာ ျဖစ္သည္။ ပို၍ အေရးပါသည္မွာ တသက္ ပတ္လုံး မိမိကုိယ္ကုိ မိမိ သင္ေပးျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေရာက္ဖုိ႔ ခက္ခဲေသာ၊ ေ၀းလံေသာ၊ လူ႔တန္ဖုိး အစစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ေသာ ပန္းတုိင္သုိ႔ အေရာက္သြားရန္ အားသြန္ ႀကိဳးပမ္းျခင္းသည္ အထူးလုိအပ္၏။ ပညာတစ္ရပ္ရပ္၌ အထူး ေလ့လာ သင္ၾကားျခင္း သည္ ေကာင္းပါ၏။ သို႔ေသာ္ ႀကီးက်ယ္ ခက္ခဲေသာ လုပ္ငန္းမ်ား အတြက္ လုိအပ္ေနသည္မွာ ပညာရပ္ တစ္ခု၌ တစ္ဖက္ ကမ္းခတ္ တတ္ေျမာက္ေသာ ပညာရွင္မ်ိဳး မဟုတ္။ သမုိင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာရိတၱ စသည့္ ပညာတုိ႔ အက်ဳံး၀င္ေသာ ပညာကို တတ္ကၽြမ္းေသာ၊ ေထာင့္ခ်ိဳး ညီေသာ၊ လူပီသေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္´ ဟု အေမရိကန္ စာေရး ဆရာႀကီး ဂ်ိန္းစ္ေအ မစ္ခ်နား (James A. Michener) က ဆုိသည္။ (`ေထာင့္ခ်ိဳးညီေသာ၊ လူပီသေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔´ ဟူ၍ ျမန္မာ ျပန္လုိက္ေသာ အဂၤလိပ္ မူရင္းသည္ Well-rounded human beings ျဖစ္သည္။´) Human ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကို အထူးျပဳသည့္ အေနျဖင့္ စာလုံးေစာင္းမ်ားျဖင့္ ေရးထားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူပီသေသာဟု ျပန္ဆုိ လုိက္ရပါသည္။
`ပညာဆုိသည္ အုိသည္မရွိ´ ဟူေသာ ဆုိရုိးအတုိင္း တသက္တာ ပညာသင္ယူမႈ ျပဳေနရမည္ ျဖစ္ရာ မိမိထက္ တတ္ကၽြမ္းသူ ဆုိလွ်င္ သားအရြယ္၊ ေျမးအရြယ္ပင္ ျဖစ္ေစကာမူ မိမိက ဆရာတင္၍ သင္ယူရ ေပမည္။ မိမိကိုယ္ မိမိ သိလွ၊ တတ္လွၿပီ အထင္ ႀကီးသူသည္ ပညာ တံခါးကို ပိတ္ထားသူ ျဖစ္သည္။ သူ႔အျမင္သည္ တစ္ေန႔ တျခား က်ဥ္းမည္။ မႈန္ေ၀ လာမည္။ မိမိ၏ ဦးေႏွာက္သည္ တျဖည္းျဖည္း ေျခာက္လာမည္။ ႏွလုံးသားသည္ တစ္ေန႔ တျခား က်ဳံ႕လာမည္။ ေနာက္ဆုံး၌ မည္သူမွ မကပ္၀ံ့၊ မကပ္ခ်င္သည့္ ပညာရွိ စာေျခာက္ရုပ္ႀကီး ျဖစ္သြား ေလေတာ့မည္။
တက္တိုး
No comments:
Post a Comment